Zestawy
zadań z matematyki I Godzina
wychowawcza I Problem narkotyków w szkole
I Konkursy
Ciekawe linki I Karta osiągnięć
ucznia - ocena opisowa I Scenariusze zajęć
I Osnowa lekcji gimnastyki korekcyjnej
I Scenariusz "Dnia Matki" I Problem edukacyjny I Program
edukacji regionalnej I Program edukacji zdrowotnej
I Scenariusze uroczystości I Żywioły - scenariusze zajęć I
Konkurs ortograficzny dla kl. III I Scenariusz międzyklasowgo turnieju I Przyczyny niepowodzeń szkolnych I Święto
Niepodległości - scenariusz I
Bajka terapeutyczna I Tekst
relaksacyjny I Zasady postępowania i pracy z dzieckiem leworęcznym
Zasady postępowania i pracy
z dzieckiem leworęcznym
Coraz częściej w pracy dydaktyczno –
wychowawczej spotykamy uczniów piszących lewą ręką. Nie zawsze wiemy jak postępować
z dziećmi leworęcznymi i o zaburzonym procesie lateralizacji.
Większość
dzieci sprawniej posługuje się prawą stroną ciała : piszą prawą ręką, piłkę
kopią prawą nogą. Jednak nie wszystkie. Z czego to wynika? Dlaczego tak się dzieje? A
co się dzieje, kiedy uczeń pisze prawą ręką , ale do kopania piłki woli używać
lewej nogi?
Przyczyna tkwi w
mózgu. Każda z półkul ma swoje zadania. Prawa półkula dowodzi lewą stroną ciała,
lewa zaś - prawą. Drogi nerwowe biegnące z lewej półkuli docierają do parzystych
narządów prawej strony naszego ciała: prawego oka, ucha, ręki, nogi. Tak samo jest z
prawą półkulą, tzn. sygnały z prawej półkuli biegną do lewego oka, ucha, ręki czy
nogi. Nazywa się to lateralizacją, czyli stronnością, przewagą jednej strony ciała
nad drugą. Przewaga ta decyduje nie tylko o umiejętnościach ruchowych, ale wpływa na
całą osobowość dziecka.
Większość z nas jest zlateralizowana prawostronnie, co oznacza, że
prawa strona przeważa nad lewą: sprawniej posługujemy się prawą ręką, okiem, nogą.
Zatem u większości z nas dominująca jest lewa półkula. Ale możliwe są zaburzenia:
lateralizacja skrzyżowana (dominuje np. prawe oko, a ręka lub noga lewa; i odwrotnie),
nieustalona (dziecko raz używa prawej ręki, a raz lewej) lub osłabiona (mniej zręczne
są obie ręce). Oczywiście ma to ogromny wpływ na zachowanie dziecka i precyzję jego
ruchów oraz na sposób, w jaki uczy się (
pisze i nie tylko) i poznaje świat. Kiedy dominuje zdecydowanie jedna strona, nie ma
problemu. Kłopoty mogą się pojawić wtedy, gdy uczeń
pisze prawą ręką, a dominujące jest lewe ucho i oko, czyli kiedy ma
lateralizację skrzyżowaną.
Trzeba wiedzieć
, że takiemu dziecku może niestety, o wiele trudniej przychodzić nauka czytania,
pisania, geometrii i w ogóle orientacja w przestrzeni. Ma bowiem bardzo często
trudności np. z określaniem prawej i lewej strony. W
tej grupie uczniów znajdzie się wielu
przyszłych dyslektyków i dysgrafików.
Nauczyciel pracując z uczniami leworęcznymi lub z uczniami mającymi zaburzenia procesu lateralizacji
powinien przestrzegać następujących zasad:
Zasada l. Właściwa
postawa wobec leworęczności.
Leworęczność jest równie naturalnym przejawem lateralizacji
funkcji ruchowych jak praworęczność. Wobec dzieci leworęcznych niewskazane jest
przyjmowanie postawy ochraniania ich ani też stawiania im w pewnych sytuacjach zbyt
ambitnych wymagań, np. szybkie opanowanie techniki pisania, ładne pismo. Jak we
wszystkich wypadkach, tak i w tym muszą być one „na miarę dziecka". Nie jest
właściwe nadmierne koncentrowanie uwagi na dziecku tylko z tej racji, że jest ono
leworęczne. Ważne jest zatem stworzenie właściwej atmosfery, aby dziecko nie czuło
się ani gorsze od innych, ani też że ma specjalne prawa.
Zasada 2. Wczesna diagnoza.
Wskazana jest możliwie wczesna ocena rozwoju psychoruchowego
dziecka obejmująca nie tylko rozwój lateralizacji, ale równocześnie rozwój motoryki rąk i orientacji w schemacie ciała i
przestrzeni. Celowe jest zatem, aby dziecko z tendencją do posługiwania się lewą
ręką obserwować od okresu wczesnego dzieciństwa, wszechstronnie usprawniać, a z
końcem wieku przedszkolnego (5-6 r.ż.) poddać badaniom diagnostycznym.
Zasada 3. Właściwa
decyzja co do programu postępowania z dzieckiem leworęcznym.
Przy podejmowaniu decyzji stosujemy zasadę niezachęcania do
posługiwania się prawą ręką dzieci: oburęcznych i leworęcznych; o wczesnych
przejawach lateralizacji i silnym stopniu przewagi lewej ręki; mało sprawnych
motorycznie (szczególnie o obniżonej sprawności motorycznej ręki prawej); opóźnionych
w rozwoju umysłowym; dzieci, u których występują zaburzenia zachowania towarzyszące
leworęczności, takie jak np. jąkanie, reakcje nerwicowe, dzieci, u których obserwuje
się podczas pisania prawą ręką tendencję do pisania zwierciadlanego; dzieci, które
nie akceptują prób "przeuczania".
Zasada 4. Prawidłowa postawa dziecka leworęcznego podczas pisania.
Kształtowanie właściwej postawy
ciała i ruchów podczas pisania - to proces, który rozpoczyna się od utrwalania
prawidłowych nawyków ruchowych już w wieku poniemowlęcym, gdzie dziecko chwyta ołówek
w rękę i zaczyna kreślić pierwsze linie. Jest to ważny element wychowania każdego
dziecka. Tym bardziej dziecka leworęcznego, które ma powody do przyjmowania wadliwej
postawy ciała. Nieprawidłowa postawa ciała podczas pisania i rysowania doprowadzić
może do wad postawy i skrzywienia kręgosłupa. Dzieci z oddziałów przedszkolnych oraz
klas pierwszych spędzają bowiem wiele czasu nad tymi zajęciami, podczas gdy mają
jeszcze słaby system kostno-szkieletowy i mięśniowy, podatny wobec tego na działanie
szkodliwych czynników. Prawidłowa postawa ciała warunkuje nie tylko poziom graficzny
pisma, lecz także jego szybkość i wydatkowanie wysiłku (energii) podczas czynności
pisania.
Podstawowe
wskazania w stosunku
do dziecka leworęcznego są następujące:
- podczas pisania i
rysowania dziecko, siedząc przy stole, powinno mieć obie stopy oparte o podłogę,, a
oba przedramiona oparte o stół. Plecy winno mieć wyprostowane tak, aby centralna oś
ciała (linia kręgosłupa) była pionowa.
- tułów nie powinien opierać się o
ławkę, lecz znajdować się w pewnej odległości od niej, co zapewnia swobodę ruchów
rąk.-dziecko leworęczne, siedząc w ławce szkolnej, powinno mieć swego sąsiada po
swojej prawej stronie. W ten sposób ręka, którą pisze każde z dzieci, znajduje się
od „zewnętrznej" strony ławki. Pozwala to umknąć przeszkadzania sobie podczas
pisania, gdyż zapobiega nieumyślnemu zderzaniu się dominujących rąk obojga dzieci i
zapewnia swobodę ruchów piszącej ręce
- najlepiej jest, gdy
światło pada na zeszyt dziecka leworęcznego z przodu lub od strony prawej. W tym celu
należy posadzić to dziecko w środkowym rzędzie w klasie, gdzie światło jest
najbardziej rozproszone i nie daje zbyt widocznego cienia.
Zasada 5. Właściwe położenie zeszytu.
Położenie
zeszytu jest kolejnym czynnikiem ważnym dla techniki pisania dzieci
Najbardziej
optymalne dla leworęcznego dziecka położenie zeszytu podczas pisania jest następujące:
- zeszyt w
czasie pisania powinien znajdować się w pewnej odległości od ciała osoby
- zeszyt leworęcznego
dziecka powinien być ułożony na ławce ukośnie, nachylony w prawą stronę. Oznacza to, że lewy górny
róg skierowany jest ku górze, zaś prawy górny – ku dołowi. Dziecko powinno dowolnie
regulować kąt nachylenia zeszytu, nawet tak dalece,
że może on znajdować się w położeniu niemal pionowym do krawędzi
ławki. Przy takim ułożeniu zeszytu dziecko kreśli litery w liniaturze w kierunku z góry
ku dołowi. Pozwala mu na to w ciągły sposób śledzić zapis i nie zamazywać tekstu.
Duży kąt nachylenia zeszytu jest korzystny szczególnie w sytuacji, gdy dziecko jest
lewooczne, pozwala mu to bowiem na kontrolowanie wzrokiem czynności pisania. W przypadku
ułożenia zeszytu równolegle do krawędzi ławki dziecko poszukuje najdogodniejszej
pozycji dla piszącej ręki i zamiast obrócić zeszyt - skręca tułów w lewą stronę,
a tym samym kręgosłup. Długie przebywanie w tej pozycji może w konsekwencji powodować
skrzywienie kręgosłupa.
- zeszyt
powinien się znajdować nieco na lewo od osi ciała leworęcznego dziecka.
Zapewnia to
swobodę ruchu piszącej ręce lewej, dzięki temu ustawienie zeszytu powoduje
konieczność przekraczania osi ciała, ograniczenie swobody ruchów i
kontroli wzrokowej.
Zasada 6. Prawidłowy sposób trzymania
pióra.
Trzymanie
„w garści" to pierwszy prymitywny uchwyt, jaki w wieku
poniemowlęcym
W związku z tym od pierwszych prób
wykonywania przez leworęczne dziecko czynności graficznych zwracamy uwagę na
następujące sprawy:
- uchwyt ołówka powinien być poprawny.
Podobnie jak u praworęcznych osób dziecko
- ręka
trzymająca pióro powinna znajdować się w odległości około
- zanim
dziecko leworęczne zacznie posługiwać się piórem, najlepiej będzie, jeśli naukę
Zasada 7. Prawidłowy układ dłoni,
nadgarstka i przedramienia.
Prawidłowy
układ dłoni, nadgarstka i przedramienia dziecka leworęcznego powinien
Zasada
8. Właściwa organizacja ruchów podczas pisania.
Podczas nauki
pisania dzieci leworęcznych wskazane jest:
- dbanie o prawidłowe kreślenie liter
poprzez ćwiczenie pisania liter zgodnie
- trening
w zakresie płynnego przesuwania ręki od lewej do prawej krawędzi zeszytu,
- wdrażanie
dziecka do opanowania ruchów, aby podczas pisania liter i wyrazów dłoń
Zasada 9. Kontrola i regulowanie napięcia
mięśniowego.
Podczas
pisania napięcie mięśniowe ręki, przedramienia i ramienia, nadgarstka, dłoni i
Dlatego też
należy dbać, o to, aby:
- dziecko
leworęczne potrafiło sobie uświadomić własne napięcie mięśniowe,
- umiało
świadomie kontrolować i regulować to napięcie tak, aby okresowo osiągało ono
- napięcie ograniczało się jedynie do aktywizacji
określonej grupy mięśniowej, bez
Zasada 10. Koordynacja ruchów obu rąk.
W przypadku
dziecka leworęcznego ważne jest nie tylko usprawnienie kończyny
Zasada 11. Współdziałanie oka i ręki.
Warunkiem
poprawnego zapisu, szybkiego tempa i dobrego poziomu graficznego
W celu dobrej
współpracy ręki i oka w czynności pisania wskazane jest:
-
usprawnianie współdziałania czynności ruchowych lewej ręki z funkcjami wzrokowymi
- rozwijanie
współdziałania ręki i oka po tej samej strome ciała, dlatego w przypadkach
- umożliwienie stałego śledzenia wzrokiem czynności pisania przez dziecko
leworęczne, co jest możliwe przy zachowaniu
poprawnej pozycji ręki piszącej, zeszytu, właściwego
Wśród wielu szczegółowych zasad postępowania z
dzieckiem leworęcznym najważniejsza jest zasada ogólna, która uznaje prawo dziecka
leworęcznego do posługiwania się lewą ręką.
Literatura:
l. Bogdanowicz M.: Leworęczność u
dzieci. Warszawa 1992, WSiP
2. Bogdanowicz M.: Metoda Dobrego
Startu. Warszawa 1999, WSiP
3. Bogdanowicz M.:Profilaktyka i
terapia w pracy z leworęcznym uczniem -wskazówki metodyczne [w:] Terapia pedagogiczna
pod red.J.Włodek-Chronowskiej, wyd. UJ, Kraków 1993, s. 79-87
4. Bogdanowicz M.: Ćwiczenia
grafomotoryczne przygotowujące do nauki pisania według Hany Tymichovej, Gdańsk 1988,
Fokus
5. Bogdanowicz M., Rożyńska M.: Lewa
ręka rysuje i pisze. Zeszyt nr l, Gdańsk 2001
6..Spionek H.: Dziecko leworęczne.
W-wa 1961, Nasza Księgarnia
Opracowała: Danuta Szafranek